مالکیت املاک یکی از مهم‌ترین حقوق افراد در زندگی روزمره به شمار می‌آید و داشتن سند مالکیت معتبر می‌تواند تضمینی برای امنیت حقوقی مالک باشد. در کشورمان، اسناد مالکیت قدیمی به شکل دفترچه‌ای صادر شده‌اند و طی سال‌های اخیر، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور به دنبال تبدیل این اسناد به سند مالکیت حدنگار (تک‌برگ) بوده است. این تبدیل روند نقل و انتقال ملک را تسهیل و از بروز مشکلات حقوقی در آینده جلوگیری می‌کند، بنابراین اهمیت زیادی برای مالکان دارد.
طبق گفته مسئولان، عدم‌اقدام به تعویض سند مالکیت دفترچه‌ای با توجه به پایان مهلت پنج‌ساله قانون جامع حدنگار می‌تواند مشکلات جدی برای مالک ایجاد کند، زیرا در این صورت سازمان ثبت قادر به ارائه خدمات ثبتی به این اسناد نخواهد بود. خدماتی مانند پاسخ به استعلام‌های الکترونیکی که هنگام فروش، رهن یا وثیقه‌گذاری ملک از طریق دفاتر اسناد رسمی و سامانه‌های ثبت انجام می‌شود، در صورت دفترچه‌ای بودن سند قابل ارائه نخواهند بود، بنابراین مالک در زمان انجام هرگونه انتقال یا انجام امور ثبتی، با مشکل مواجه خواهد شد.
یکی از نکات مهمی که به آن اشاره شده، هزینه‌های مربوط به تعویض سند مالکیت است. هزینه پستی که بین اداره ثبت و مالکان وجود دارد، شامل ارسال درخواست از دفترخانه به واحد ثبتی و همچنین ارسال سند مالکیت صادره از واحد ثبتی به نشانی مالک می‌شود. علاوه بر این، دفاتر اسناد رسمی نیز حق‌الزحمه قانونی اندک برای انجام امور مربوط دریافت می‌کنند. این حق‌الزحمه مطابق تعرفه‌های مصوب قانونی تعیین شده و مبلغ آن کم است، بنابراین تعویض سند هیچ بار مالی سنگینی برای مالک ایجاد نخواهد کرد.
برای مردم مهم است که بدانند سند مالکیت دفترچه‌ای دارای محدودیت‌های حقوقی است. این سند‌ها در سال‌های گذشته به شکل دفترچه صادر شده‌اند، اما امروزه برای انجام هرگونه معامله یا امور ثبتی، سند تک‌برگ حدنگار اعتبار و کارایی بیشتری دارد. سند حدنگار با سیستم الکترونیکی سازمان ثبت همخوانی دارد و امکان استعلام آنلاین را فراهم می‌کند، بنابراین در زمان خرید، فروش یا رهن ملک مالک از مشکلات حقوقی جلوگیری خواهد کرد.
سازمان ثبت اسناد و املاک کشور در هفت ماهه سال جاری اعلام کرده است بیش از یک‌میلیون‌و ۳۰۰هزار سند مالکیت دفترچه‌ای با درخواست مالکان یا به صورت غیرحضوری به سند حدنگار و پیش‌سند تبدیل شده‌اند. این آمار نشان می‌دهد روند تعویض سند به شکل گسترده در حال انجام است و مردم برای جلوگیری از ایجاد مشکلات حقوقی، باید سریع‌تر نسبت به این کار اقدام کنند.
از منظر حقوقی، تبدیل سند دفترچه‌ای به سند حدنگار دارای مزایای فراوان است. یکی از این مزایا، تسهیل نقل و انتقال ملک است. هنگامی که سند مالکیت حدنگار باشد، مالک می‌تواند ملک خود را با سهولت بیشتری بفروشد، رهن کند یا به عنوان وثیقه بانکی ارائه دهد. در مقابل، سند دفترچه‌ای محدودیت‌هایی در این زمینه دارد و دفاتر اسناد رسمی ممکن است در هنگام ثبت معاملات، پاسخ به استعلام‌ها را به دلیل قدیمی بودن سند، امکانپذیر ندانند.
نکته مهم دیگری که بر آن تأکید شده، پایان مهلت پنج‌ساله قانونی برای تعویض سند مالکیت دفترچه‌ای است. قانون جامع حدنگار برای تبدیل اسناد قدیمی به تک‌برگ، مهلتی تعیین کرده است که در صورت عدم‌اقدام مالک، سازمان ثبت دیگر هیچ خدمات ثبتی به این اسناد ارائه نخواهد داد، بنابراین برای جلوگیری از مشکلات بعدی، تعویض سند باید بموقع انجام شود.
از لحاظ عملی، مالک برای تبدیل سند مالکیت دفترچه‌ای خود به سند حدنگار باید مراحل مشخصی را دنبال کند.
ابتدا درخواست تعویض سند را به دفترخانه رسمی ارائه دهد، سپس دفترخانه این درخواست را به واحد ثبتی مربوط ارسال می‌کند و پس از بررسی و صدور سند حدنگار، سند جدید به نشانی مالک پست خواهد شد.
این روند قانونی و شفاف است و مالک می‌تواند از صحت آن اطمینان حاصل کند.
یکی دیگر از نکات مهمی که در این زمینه باید دانست، حق‌الزحمه دفاتر اسناد رسمی است. دفاتر اسناد رسمی تنها مبلغی اندک و قانونی برای انجام امور مربوط به تعویض سند دریافت می‌کنند و مبلغ آن مطابق تعرفه‌های مصوب تعیین شده است، بنابراین مردم نباید نگران هزینه‌های اضافی باشند و می‌توانند با اطمینان فرایند تعویض سند را انجام دهند.
از نظر امنیت حقوقی، سند مالکیت حدنگار به صورت تک‌برگ صادر می‌شود و با سامانه‌های الکترونیکی سازمان ثبت همخوانی دارد، بنابراین هرگونه تغییر مالکیت، رهن یا فروش ملک به صورت آنلاین و قانونی قابل پیگیری خواهد بود. در مقابل، سند دفترچه‌ای محدودیت‌هایی در ثبت و استعلام دارد و مالک ممکن است در معاملات خود با مشکلات قانونی مواجه شود.
مردم برای جلوگیری از مشکلات حقوقی و تسهیل امور ملکی، هرچه سریع‌تر نسبت به تعویض سند مالکیت دفترچه‌ای خود اقدام کنند. این اقدام روند نقل و انتقال ملک را ساده می‌کند و مالک را از بروز اختلافات حقوقی و مشکلات ثبتی در آینده محافظت خواهد کرد.
در نهایت، می‌توان گفت که تعویض سند مالکیت دفترچه‌ای به حدنگار یک فرایند قانونی، شفاف و مقرون به‌صرفه است که مزایای حقوقی و عملی فراوانی برای مالک به همراه دارد.
با توجه به پایان مهلت قانونی و اهمیت استعلام‌های ثبتی، تعویض سند یک ضرورت برای همه مالکان محسوب می‌شود و اقدامی هوشمندانه برای حفظ حقوق مالکیت است.
